K's Blog

Xin chào mọi người, K đã quay trở lại với phần 7 trong series GIẢI MÃ KÌ THI HSG QG SINH HỌC (HOW TO CRACK THE VIETNAMESE BIOLOGY OLYMPIAD). Trong phần thứ 7 của series này mình sẽ tiếp tục với một phân môn khá nhức đầu đối với các sĩ tử tham dự kì thi HSG QG Sinh học, chính là Di truyền – Tiến hóa. Mình xin phép gộp hai chủ đề này làm một phân môn cho giống như phân chia trong loạt sách Tài liệu chuyên Sinh học THPT phát hành bởi Nhà xuất bản Giáo dục.

Note: mình xin nhắc lại rằng toàn bộ chỉ là chia sẻ cá nhân của mình, thành tích của mình thật sự không cao lắm (chỉ một giải Nhì và một giải Ba) nên có thể tồn đọng kha khá lỗi, chính vì thế mình khuyên các bạn có thể đọc bài này cộng thêm hỏi xin lời khuyên của các anh chị khóa trên từ đó xác định được lộ trình để cày Campbell cho phù hợp với bản thân và mục tiêu của mình nhất.

A- Mình học tài liệu gì

_Sách giáo khoa nâng cao 12 Sinh học.

_Tài liệu chuyên Sinh học THPT và Bồi dưỡng HSG Di truyền- Tiến hóa.

_Campbell (bản 8 đã được dịch sang tiếng việt)

_ Các đề Olympic 30/4, Duyên hải Bắc Bộ,… (chỉ áp dụng đối với phần Di truyền học)

_ Đề HSG QG Sinh học các năm trước và tuyển tập đề IBO (các bạn có thể kiếm trên trang web chính thức của IBO)

_ Đề Olympiad Sinh học các nước khác (trang web Biolympiads)

B- Di truyền học

Trước tiên chúng ta sẽ đến với Di truyền học, một trong những phần mà các học sinh vốn khá là ngán trong kì thi vòng 1. Trước tiên hãy ghé qua đề năm rồi coi thử nó như thế nào.

Vậy theo như cấu trúc đã thấy ở trên thì phần Di truyền học năm này có khoảng tầm 6 câu với 4 câu suy luận lý thuyết, 1 câu tính toán và 1 câu phân tích phả hệ. Mình sẽ phân chia Di truyền học thành hai phần là suy luận lý thuyết (gộp cả câu phân tích phả hệ) và tính toán di truyền.

1/ Nạp kiến thức

Như mọi khi, bước căn bản nhất ở đây vẫn sẽ là nạp kiến thức vào người. Những tài liệu căn bản nhất để bắt đầu vẫn là Sách giáo khoa Sinh 12, Tài liệu chuyên và Bồi dưỡng HSG Sinh học THPT Di truyền học- Tiến hóa. Với các bạn mới bắt đầu con đường ôn luyện thì Tài liệu chuyên hay Bồi dưỡng HSG THPT giống như là bước chuyển tiếp từ cơ bản lên nâng cao và tham gia vào các kì thi HSG vậy.

Sau đó sẽ tới một nguồn kiến thức tối quan trọng, đó chính là Campbell 🙂 Tuy dù có một vài mảng của Campbell viết không sâu được như Tài liệu chuyên nhưng vẫn có những phần rất quan trọng như di truyền biểu sinh được Campbell viết và diễn tả một cách rất dễ hiểu. Đồng thời lợi thế không thể chối cãi của Campbell chính là các hình ảnh minh họa rất sinh động giúp mọi người ghi nhớ bài dễ dàng hơn.

Sau khi tu luyện xong hai cuốn này và nếu các bạn muốn chơi khô máu với Di truyền học thì mình xin giới thiệu cuốn “Cơ sở di truyền học Phân tử và tế bào”.

Nói về độ khó và chuyên sâu thì theo mình là không có cuốn nào vượt mặt được cuốn này cả đâu. Độ nổi tiếng thì phải nói là miễn bàn, cuốn này đã được lưu truyền bao thế hệ học sinh thi HSG QG Sinh học rồi. Tóm gọn lại là chữ “huyền thoại”.

Tuy nhiên, theo mình thấy thì xu hướng gần đây thì các câu hỏi tập trung nhiều hơn vào việc giải quyết vấn đề, xử lý bảng biểu, số liệu thay vì kiến thức chuyên sâu. Có lẽ vì thế mà lượng kiến thức hàn lâm khủng bố của quyển sách này đôi khi là không cần thiết cho lắm đối với kì thi HSG QG Sinh học. Dù thế nhưng ai biết được xu hướng ra đề sẽ như thế nào trong các năm sau, nên nếu các bạn muốn có sự chuẩn bị gọi là vững chắc nhất cho kì thi thì quyển sách này vẫn đáng đọc nhé.

2/ Rèn luyện khả năng giải quyết vấn đề

Một nguồn bài tập đầu tiên mà các bạn có thể dùng đến đó chính là đề thi môn Sinh học của các kì thi như Olympic 30/4 hay Olympic Duyên hải Đồng bằng Bắc Bộ lớp 10. Điểm cộng là nguồn đề này khá đa dạng, bao hàm rất nhiều khía cạnh của di truyền học (cộng thêm có đáp án nữa). Những bạn nào mới học xong kiến thức mà chưa biết áp dụng chúng như thế nào thì việc rèn đề này sẽ khá hiệu quả đó mọi người. Đồng thời các câu hỏi không chỉ bao gồm dạng giải quyết vấn đề mà còn có những câu hỏi mang tính nhắc lại kiến thức, coi như là một cách khác để ghi nhớ đó mọi người

Đối với các bất lợi có thể có của phương pháp này thì các bạn có thể tham khảo phần 4 “Vi sinh vật học của series này.

Và đây là thứ quan trọng, một quyển sách mà mình rất tâm đắc trong việc rèn luyện các dạng bài tập di truyền khác nhau

• 

Ưu điểm của cuốn sách này có lẽ chính là đa dạng về các chủ đề cũng như độ tương tự với các bài tập có thể gặp trong đề thi vòng 1. Đồng thời chính là hướng dẫn giải chi tiết đối với các dạng bài tập và dữ liệu khác nhau.

Tóm gọn lại đây là một cuốn rất đáng để đọc giúp cho các bạn làm quen với các dạng bài tập trong kì thi HSG QG nhé.

Note: đối với các bài tập tính toán di truyền thì thật sự mình cũng không rành phần này. Hầu hết là mình được các thầy cô dạy trong quá trình ôn luyện trong kì thi HSG QG Sinh học. Các bạn có thể tham khảo các tài liệu tính toán di truyền trên mạng. Bản thân mình thì thấy phần tính toán này thật sự không chiếm nhiều điểm nên nếu phải chọn thì mình sẽ (và đã) tập trung vào phần lý thuyết di truyền hơn .

C- Tiến hóa

1/Nạp kiến thức

Đối với phần tiến hóa này thì cũng như phần Di truyền học thì những kiến thức cơ bản vẫn có thể lấy từ Sách giáo khoa Sinh 12, Tài liệu chuyên/Bồi dưỡng HSG Di truyền – Tiến hóa và Campbell. Ở đây thì mình sẽ nhấn mạnh vào tầm quan trọng của Campbell. Dù đúng tuy là Campbell có một vài điểm không thể chi tiết bằng Tài liệu chuyên nhưng cũng có rất nhiều chỗ Campbell có thể động đến các phần mà Tài liệu chuyên không nhắc đến nhiều như Tiến hóa hệ gen, vốn là một phần mình thấy rất quan trọng cũng như hay trong kì thi này.

Còn giả sử các bạn vẫn chưa thỏa mãn mà vẫn muốn tìm hiểu thêm thì mình xin giới thiệu quyển “Giáo trình Tiến hóa”.

Nói về quyển này thí nó giống như sự bổ trợ cho các quyển trên vậy. Kiến thức khá đầy đủ cho kì thi HSG QG vòng 1. Nên đọc nếu muốn có sự chuẩn bị chắc chắn nhất nhưng nếu không đọc cũng không sao.

Lưu ý là nếu các bạn cảm thấy những kiến thức trong những tài liệu này dài quá thì mình muốn chia sẻ rằng hầu hết các kiến thức trong phần Tiến hóa của vòng 1 sẽ tập trung chủ yếu vào tiến hóa nhỏ thay vì tiến hóa lớn nhé.

2/Rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề

Cón nói về các bài tập tính toán hay suy luận thì thật sự đối với phần tiến hóa những nguồn như thế này lại khá hạn chế. Bản thân mình hầu hết chỉ được tiếp xúc với chúng trong quá trình tham gia rèn luyện cho đội tuyển quốc gia và luyện “lò” ở Hà Nội. Một phần có thể là do nội dung ra của phần này khá hạn chế (hầu hết là xung quanh tiến hóa nhỏ và một chút toán tiến hóa). Nếu phải đề xuất thì các bạn có thể tham khảo các quyển sách về bồi dưỡng học sinh giỏi Sinh 12, mình có coi qua và tuy chúng không hoàn toàn sát với đề thi nhưng vẫn là một bước chuyển tiếp cho việc từ học thi THPT QG đến thi HSG QG sinh học.

That’s all! Phần 7 của series này xin được kết thúc tại đây. Mong mọi người đón đọc các phần tiếp theo trong series này. Stay tuned!